Tijd bestaat niet 1

Je hoort het steeds vaker om je heen en wanneer je dit echt goed tot je laat doordringen kom je tot de slotsom dat je eigenlijk niet echt goed begrijpt wat er gezegd wordt. Je kunt het niet vatten. Je kunt je er niets bij voorstellen. Je ziet geen beelden voor je waarin een samenleving, organisatie of zelfs een heelal zonder tijd zou kunnen bestaan. Dat komt omdat wij mensen het fenomeen tijd zo onlosmakelijk aan ons bestaan hebben verbonden. Tijd betekent planning, organisatie en structuur. Maar zonder planning komt geen mens of onderneming nog vooruit. Wanneer we met zijn allen de zaken niet volgens een stap-s en dus ook tijdsgebonden systeem bedenken en uitvoeren ontstaat er chaos. Zoals wij ons leven hebben georganiseerd is de voortgang van zaken steeds gebonden aan die pijl van de tijd die nooit stopt en richting toekomst wijst.

Toch weten we sinds begin vorige eeuw dat het allemaal heel anders in elkaar zit.

Waar we later in het boek dit fenomeen wat uitgebreider zullen bekijken, spreken we nu even af dat Einstein ons probeerde uit te leggen dat we ruimte met haar drie dimensies niet apart kunnen zien van tijd. Dat ruimte en tijd met elkaar verweven zijn (één zijn). De drie dimensionele kubus van onze waarneming wordt uitgebreid met het begrip tijd.

Wanneer we aannemen dat er geen voortschrijdende tijd bestaat volgt daaruit ook onlosmakelijk dat er geen verleden bestaat en ook geen toekomst. Wat echt bestaat is het NU. En op het moment dat ik het opschrijf bestaat het alweer niet meer en is het historie. Toekomst is planning, organisatie van een manier van bouwen aan iets wat later komt. Maar ook toekomst bestaat niet. Je kunt in het NU toewerken naar een situatie zoals je denkt dat die in de toekomst zou moeten zijn. Het moment dat je er aan werkt is het NU en wanneer het karwei erop zit is het verleden.

(voor de helderheid vergeet ik nu maar even dat iedere actie van een karwei bestaat uit een aaneengeschakelde reeks van actiepunten, die wanneer eenmaal gezet elk apart ook weer direct in het verleden verdwijnen, terwijl nog aan het voltooien van het volledig karwei gewerkt wordt).

Lifestyle coaches proberen ons er zo veel mogelijk op te wijzen dat het voor een uitgebalanceerde manier van leven belangrijk is om alleen in het NU te leven. Daar zit wel wat in. Steeds maar weer terugdenken aan de misstappen die je in het verleden hebt gemaakt of dromen van zaken die je zou willen bereiken, zonder daar in het NU daadwerkelijk stappen voor te willen zetten, schiet natuurlijk niet op. Anderzijds getuigt het wellicht van een hedonistische levensvisie wanneer alleen het NU, in ons dagelijks leven de richting van de stappen op ons pad zou bepalen. Rekening houden met het verleden en je zo goed mogelijk voorbereiden op dat wat komt en wat we gaan doen bepalen ons leven. En zo is de cirkel weer rond! Daarom kunnen wij ons bestaan zonder tijd niet helder voor de geest krijgen!

Daarvoor is een compleet andere manier van denken nodig.

 

Tijd bestaat niet 2
De manier waarop wij onze werkelijkheid bezien en interpreteren is begrensd en gelimiteerd door onze zintuigen. Het blijkt interessant om hierover te lezen en verder na te denken. De filosoof Emanuel Kant bij voorbeeld beweerde dat wij de werkelijkheid nooit direct kunnen kennen maar dat wij er alleen door onze ervaringen en interpretaties achter kunnen komen wat het allemaal zo een beetje betekent. Anderen, zoals John Locke hebben gesuggereerd dat er wel een objectieve werkelijkheid bestaat maar dat wij die met onze beperkte zintuigen maar heel gedeeltelijk kunnen zien en begrijpen. Toen Copernicus de wereld probeerde te vertellen dat de zon niet om de aarde draait maar dat het omgekeerde het geval is reageerden de kerkelijke autoriteiten als door een adder gebeten. Galilei, die de leer van Copernicus verdedigde en ondersteunde werd zelfs vervolgd en onder huisarrest geplaatst. Het heliocentrisch model (de zon als middelpunt van het heelal) dat de heren ons  presenteerden was gebaseerd op hun waarnemingen waaruit bleek dat niet de aarde het middelpunt van het heelal was maar de zon. De kerk vreesde dat door het niet langer centraal stellen van de aarde en mens in het heelal de leer van de kerk zou worden aangetast en dat hun autoriteit zou worden ondermijnd.

Wanneer we naar het universum kijken, speelt onze intuïtie een cruciale rol bij het interpreteren van wat we zien. In de vroege ochtend, terwijl ik vanuit mijn woonplaats Axel richting Hulst de Liniedijk op loop, beweeg ik pal oostwaarts en aanschouw ik de zon in haar majestueuze opkomst. Vanuit de diepte lijkt ze op te stijgen, haar roodkoperen gloed zwelt aan, tot ze zich losmaakt van de horizon en oprijst in een gouden triomf, op weg naar het westelijke avondland.

Toch is dit een illusie. De zon stijgt niet werkelijk op uit de diepte. Wat ik vergeet, is dat ik mijzelf, lopend op een voortrollende planeet, steeds dichter naar het punt begeef waarop ik ‘over de rand’ kan kijken en de zon zie verschijnen. Het is niet de zon die beweegt, maar wij—en toch lijkt het omgekeerde te gebeuren!

Onze intuïtie wordt gevormd door onze dagelijkse ervaringen op aarde, waar alles vast en onveranderlijk lijkt. Maar buiten onze atmosfeer gelden andere wetten, en wat wij als vanzelfsprekend beschouwen, blijkt in werkelijkheid vaak anders te zijn.

Einstein leert ons dat aan onze dimensies lengte, breedte en hoogte, nog één richting moet worden toegevoegd en dat is de tijd. Tijd als extra dimensie in de ruimte die we dan de ruimtetijd noemen. Omdat wij gewend zijn in heel andere concepten te denken kunnen wij ons daarbij bijna niets voorstellen. Beeld het je in als een omgeving  waarin naast de drie richtingen zoals wij die kennen er nóg een richting bestaat, te tijd.  Die tijd moet je niet zien als een voortschrijdend iets zoals een pijl richting  toekomst of verleden maar zie het maar als een blok met alle denkbare gebeurtenissen die zijn en zouden kunnen gebeuren. In die omgeving kan iedere gebeurtenis een eigen positie hebben afhankelijk van het referentiekader d.w.z. van de snelheid en positie van  waarnemer en object. Het gigantisch bouwwerk dat wij ruimtetijd noemen is de geschiedenis en toekomst van het universum dat bestaat uit alle gebeurtenissen.